AYAQDA DAMAR
CİXMASİ
CİXMASİ
Ayaqlarda damar cixmasi, səbəbləri, varikozla əlaqəsi, təhlükələri və diaqnostika metodları.
Ayaqlarda damar cixmasi nə deməkdir?
“Ayaqlarda damar cixmasi” ifadəsi bir çox insana tanışdır. Damarlar bədənimizin bütün nahiyələrində mövcud olsa da, xüsusilə ayaq bölgəsində göyümtül və ya bənövşəyi rəngli damar torlarının daha çox nəzərə çarpması təsadüfi deyil. Bu vəziyyətin əsas səbəbi qan dövranı sistemində yaranan pozuntular və ən çox da varikoz xəstəliyidir. Günümüzdə bu problem yalnız yaşlılarda deyil, gənc yaşlardan etibarən müxtəlif səbəblərlə qarşılaşan insanlar arasında da geniş yayılıb.
“Ayaqlarda damar cixmasi” ifadəsi bir çox insana tanışdır. Damarlar bədənimizin bütün nahiyələrində mövcud olsa da, xüsusilə ayaq bölgəsində göyümtül və ya bənövşəyi rəngli damar torlarının daha çox nəzərə çarpması təsadüfi deyil. Bu vəziyyətin əsas səbəbi qan dövranı sistemində yaranan pozuntular və ən çox da varikoz xəstəliyidir. Günümüzdə bu problem yalnız yaşlılarda deyil, gənc yaşlardan etibarən müxtəlif səbəblərlə qarşılaşan insanlar arasında da geniş yayılıb.
Varikoz səbəbindən ayaqlarda damar cixmasi necə meydana gəlir?
Qan dövranı sistemində arterial damarlar oksigenlə zəngin qanı ürəkdən orqanlara çatdırmaq funksiyasını daşıyır. Venalar isə bu qanı orqanlardan yenidən ürəyə qaytarır. Ayaqlarımız bədənin ən aşağı nahiyəsində yerləşdiyi üçün venoz qanın yuxarı istiqamətdə, yəni cazibə qüvvəsinə əks istiqamətdə hərəkət etməsi lazımdır. Bu prosesi venaların daxilində yerləşən xüsusi qapaqlar və əzələ hərəkətləri təmin edir.
Normalda bu qapaqlar qanın yalnız bir istiqamətdə, yəni yuxarıya doğru axmasına imkan verir. Əgər qapaqlarda zəiflik və ya struktur pozuntusu baş verərsə, qan geri axır və damar daxilində yığılmağa başlayır. Bu isə venalarda təzyiqin artmasına, onların genişlənməsinə və nəticədə ayaqlarda damar cixmasi ilə nəticələnən vizual və funksional dəyişikliklərə səbəb olur.
Qan dövranı sistemində arterial damarlar oksigenlə zəngin qanı ürəkdən orqanlara çatdırmaq funksiyasını daşıyır. Venalar isə bu qanı orqanlardan yenidən ürəyə qaytarır. Ayaqlarımız bədənin ən aşağı nahiyəsində yerləşdiyi üçün venoz qanın yuxarı istiqamətdə, yəni cazibə qüvvəsinə əks istiqamətdə hərəkət etməsi lazımdır. Bu prosesi venaların daxilində yerləşən xüsusi qapaqlar və əzələ hərəkətləri təmin edir.
Normalda bu qapaqlar qanın yalnız bir istiqamətdə, yəni yuxarıya doğru axmasına imkan verir. Əgər qapaqlarda zəiflik və ya struktur pozuntusu baş verərsə, qan geri axır və damar daxilində yığılmağa başlayır. Bu isə venalarda təzyiqin artmasına, onların genişlənməsinə və nəticədə ayaqlarda damar cixmasi ilə nəticələnən vizual və funksional dəyişikliklərə səbəb olur.
Ayaqlarda damar cixmasi: səbəblər və inkişaf mexanizmi
Ayaqlarda damar cixmasi həm genetik, yəni anadangəlmə, həm də sonradan qazanılmış səbəblərdən qaynaqlana bilər. Genetik meyillik hallarında damar divarları və qapaqlar zəif strukturlu olur. Qazanılmış hallara isə artıq çəki, hamiləlik, ayaqüstə uzun müddət işləmək, fiziki passivlik və hormonal dəyişikliklər kimi faktorlar daxildir. Bu hallarda venoz qayıdış çətinləşir və venoz durğunluq yaranır.
Ayaqlarda damar cixmasi həm genetik, yəni anadangəlmə, həm də sonradan qazanılmış səbəblərdən qaynaqlana bilər. Genetik meyillik hallarında damar divarları və qapaqlar zəif strukturlu olur. Qazanılmış hallara isə artıq çəki, hamiləlik, ayaqüstə uzun müddət işləmək, fiziki passivlik və hormonal dəyişikliklər kimi faktorlar daxildir. Bu hallarda venoz qayıdış çətinləşir və venoz durğunluq yaranır.
Qan damarda normadan artıq yığılmağa başladıqda yerli təzyiq yüksəlir və damar divarları bu təzyiqə qarşı müqavimət göstərə bilmir. Nəticədə damarların elastikliyi azalır, divarları genişlənir və burulmuş, düyünlü formada dəri altında görünməyə başlayır. Bu dəyişikliklər əsasən dərialtı səthi venalarda baş verir və gözlə rahatlıqla müşahidə oluna bilir.
Ayaqlarda damar cixmasi probleminin güclənməsi ilə bağlı vacib məqamlar
Ayaqlarda damar cixmasi uzun müddət oturaq və ya ayaqüstə qalan insanlarda daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Bu problemə hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər və böyüyən bətnin venalara göstərdiyi təzyiq də əlavə olunarsa, vəziyyət daha da ağırlaşa bilər. Fiziki passivlik, dar geyimlər, yüksək topuqlu ayaqqabılar da bu prosesi sürətləndirən amillərdir.
Ayaqlarda damar cixmasi uzun müddət oturaq və ya ayaqüstə qalan insanlarda daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Bu problemə hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər və böyüyən bətnin venalara göstərdiyi təzyiq də əlavə olunarsa, vəziyyət daha da ağırlaşa bilər. Fiziki passivlik, dar geyimlər, yüksək topuqlu ayaqqabılar da bu prosesi sürətləndirən amillərdir.
Profilaktik məqsədlə düzgün qidalanma, artıq çəkidən uzaq durmaq, gündəlik fiziki aktivlik, xüsusilə ayaqlar üçün idman hərəkətləri, uzun müddət hərəkətsiz qaldıqda fasilələrlə gəzmək, oturarkən ayaqları qaldırmaq, mütəmadi kompression corablardan istifadə etmək tövsiyə olunur. Bu vərdişlər venoz dövranın yaxşılaşdırılmasına və ayaqlarda damar cixmasi riskinin azalmasına kömək edə bilər.
Ayaqlarda damar cixmasi təhlükəli ola bilərmi?
Bir çox insan görünən damar qabarmalarını dərhal varikoz kimi qəbul edir, lakin bu həmişə belə olmur. Bəzi insanlarda dəri təbəqəsi olduqca nazik olduğuna görə sağlam venalar da dəri səthindən görünə bilər. Xüsusilə açıq dərili, zərif bədən quruluşuna malik insanlarda bu hal daha çox müşahidə olunur və təhlükə siqnalı verməyə bilər.
Digər tərəfdən, bəzən ayaqlarda damar cixmasi "damar ulduzcuqları" və ya "kapilyar toru" şəklində də ola bilər. Damar ulduzcuqları adətən çəhrayı və qırmızı rəngli olur, varikoz damarlar isə daha çox göyümtül və bənövşəyi rəng alır. Kapilyar ulduzcuqlara toxunduqda onları hiss etmək mümkün deyil, lakin varikoz damarlar barmaqla toxunulduqda bərk, düyünlü quruluşda hiss olunur.
Diaqnoz və müalicə imkanları
Ayaqlarda damar cixmasi probleminin səbəbini və ciddiliyini ancaq mütəxəssis – damar cərrahı və ya fleboloq – təyin edə bilər. Diaqnostikada əsas yer tutan üsullardan biri rəngli Doppler ultrasəs müayinəsidir. Bu texnologiya vasitəsilə damarlardakı qan axını, qapaq fəaliyyətinin vəziyyəti və damar genişlənmələri dəqiq təhlil olunur.
Doppler müayinəsinin nəticələri həkimə xəstənin fərdi vəziyyətinə uyğun olaraq müalicə planı hazırlamağa imkan verir. Yüngül hallarda həyat tərzi dəyişiklikləri və profilaktik tədbirlər yetərli ola bilər. Daha irəliləmiş mərhələlərdə isə skleroterapiya, lazer və ya cərrahi müdaxilə tətbiq olunur. Müalicə nə qədər erkən başlanarsa, bir o qədər effektiv və az invaziv olur.
Ayaqlarda damar cixmasi bəzən yalnız estetik narahatlıq yaratmaqla qalmır, zamanla ayaqlarda ağırlıq, ağrı, şişkinlik, qıcolmalar və hətta açıq yaralara – trofik xoralara səbəb ola bilər. Bu fəsadlar isə həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə və gündəlik fəaliyyəti məhdudlaşdıra bilər. Buna görə də ilk simptomlardan etibarən mütəxəssisə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Ayaqlarda damar cixmasi təhlükəli ola bilərmi?
Bir çox insan görünən damar qabarmalarını dərhal varikoz kimi qəbul edir, lakin bu həmişə belə olmur. Bəzi insanlarda dəri təbəqəsi olduqca nazik olduğuna görə sağlam venalar da dəri səthindən görünə bilər. Xüsusilə açıq dərili, zərif bədən quruluşuna malik insanlarda bu hal daha çox müşahidə olunur və təhlükə siqnalı verməyə bilər.
Digər tərəfdən, bəzən ayaqlarda damar cixmasi "damar ulduzcuqları" və ya "kapilyar toru" şəklində də ola bilər. Damar ulduzcuqları adətən çəhrayı və qırmızı rəngli olur, varikoz damarlar isə daha çox göyümtül və bənövşəyi rəng alır. Kapilyar ulduzcuqlara toxunduqda onları hiss etmək mümkün deyil, lakin varikoz damarlar barmaqla toxunulduqda bərk, düyünlü quruluşda hiss olunur.
Diaqnoz və müalicə imkanları
Ayaqlarda damar cixmasi probleminin səbəbini və ciddiliyini ancaq mütəxəssis – damar cərrahı və ya fleboloq – təyin edə bilər. Diaqnostikada əsas yer tutan üsullardan biri rəngli Doppler ultrasəs müayinəsidir. Bu texnologiya vasitəsilə damarlardakı qan axını, qapaq fəaliyyətinin vəziyyəti və damar genişlənmələri dəqiq təhlil olunur.
Doppler müayinəsinin nəticələri həkimə xəstənin fərdi vəziyyətinə uyğun olaraq müalicə planı hazırlamağa imkan verir. Yüngül hallarda həyat tərzi dəyişiklikləri və profilaktik tədbirlər yetərli ola bilər. Daha irəliləmiş mərhələlərdə isə skleroterapiya, lazer və ya cərrahi müdaxilə tətbiq olunur. Müalicə nə qədər erkən başlanarsa, bir o qədər effektiv və az invaziv olur.
Ayaqlarda damar cixmasi bəzən yalnız estetik narahatlıq yaratmaqla qalmır, zamanla ayaqlarda ağırlıq, ağrı, şişkinlik, qıcolmalar və hətta açıq yaralara – trofik xoralara səbəb ola bilər. Bu fəsadlar isə həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə və gündəlik fəaliyyəti məhdudlaşdıra bilər. Buna görə də ilk simptomlardan etibarən mütəxəssisə müraciət etmək tövsiyə olunur.