DAMAR
XƏSTƏLİKLƏRİ
XƏSTƏLİKLƏRİ
Damar xəstəlikləri – arteriya və venaların patologiyası, tromboz, varikoz, anevrizma kimi hallar daxil olmaqla, geniş bir tibbi sahəni əhatə edir. Vaxtında diaqnoz və müalicə həyati əhəmiyyət daşıyır.
Damar xəstəlikləri nədir və nəyi əhatə edir?
Damar xəstəlikləri insan orqanizmindəki qan və limfa damarlarının quruluşu, funksiyası, onların zədələnməsi, müalicəsi və qarşısının alınması ilə bağlı problemləri əhatə edən geniş bir tibbi sahədir. Bu xəstəliklər arteriya və venaları, həmçinin kapilyar sistemi əhatə edir. Damar xəstəlikləri angiologiya sahəsində öyrənilir və onların diaqnostikası, müalicəsi ilə ixtisaslaşmış damar cərrahları məşğul olur. Bu sahə ürək damarlarını, beyin qan dövranını, periferik arteriyaları və venoz sistemi əhatə etməklə yanaşı, həyati təhlükə yarada biləcək emboliya və tromboz hallarını da əhatə edir.
Damar xəstəlikləri insan orqanizmindəki qan və limfa damarlarının quruluşu, funksiyası, onların zədələnməsi, müalicəsi və qarşısının alınması ilə bağlı problemləri əhatə edən geniş bir tibbi sahədir. Bu xəstəliklər arteriya və venaları, həmçinin kapilyar sistemi əhatə edir. Damar xəstəlikləri angiologiya sahəsində öyrənilir və onların diaqnostikası, müalicəsi ilə ixtisaslaşmış damar cərrahları məşğul olur. Bu sahə ürək damarlarını, beyin qan dövranını, periferik arteriyaları və venoz sistemi əhatə etməklə yanaşı, həyati təhlükə yarada biləcək emboliya və tromboz hallarını da əhatə edir.
Arteriya sistemində yaranan damar xəstəlikləri
Damar xəstəlikləri arasında arteriyaların zədələnməsi çox ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Ateroskleroz, tromboz, anevrizma və diabetik angiopatiya kimi patologiyalar bu qrupa daxildir. Ateroskleroz zamanı damar divarlarında xolesterin lövhələri yaranır, bu da qan dövranını məhdudlaşdırır. Tromboz isə damarda qan laxtasının yaranması ilə nəticələnir və həyati orqanlara qan axınının qarşısını ala bilər. Anevrizma – damarın zəifləyib genişlənməsi ilə xarakterizə olunur və partlama riski daşıyır. Diabetik angiopatiya isə şəkərli diabet xəstələrində damar divarlarının zədələnməsi nəticəsində yaranır. Bütün bu hallar damar xəstəlikləri çərçivəsində ciddi nəzarət və müdaxilə tələb edir.
Damar xəstəlikləri arasında arteriyaların zədələnməsi çox ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Ateroskleroz, tromboz, anevrizma və diabetik angiopatiya kimi patologiyalar bu qrupa daxildir. Ateroskleroz zamanı damar divarlarında xolesterin lövhələri yaranır, bu da qan dövranını məhdudlaşdırır. Tromboz isə damarda qan laxtasının yaranması ilə nəticələnir və həyati orqanlara qan axınının qarşısını ala bilər. Anevrizma – damarın zəifləyib genişlənməsi ilə xarakterizə olunur və partlama riski daşıyır. Diabetik angiopatiya isə şəkərli diabet xəstələrində damar divarlarının zədələnməsi nəticəsində yaranır. Bütün bu hallar damar xəstəlikləri çərçivəsində ciddi nəzarət və müdaxilə tələb edir.
Vena sistemində rast gəlinən damar xəstəlikləri
Ən çox yayılan damar xəstəlikləri sırasında venoz problemlər – xüsusilə varikoz xəstəliyi ön sıradadır. Bu zaman venaların genişlənməsi və damar divarlarının zəifləməsi nəticəsində qanın geriyə axını pozulur. Varikoz əsasən qadınlarda, hamiləlikdən sonra və ya uzun müddət ayaqüstə işləyən şəxslərdə müşahidə olunur. Əlamətlərə axşam saatlarında ayaqlarda ağırlıq, şişkinlik, gecə qıcolmaları və damar ulduzcuqları daxildir. Müalicə edilmədikdə tromboflebit, trofik yaralar, dərin venaların trombozu kimi fəsadlar yarana bilər. Bu səbəbdən damar xəstəlikləri sırasında venoz pozuntular vaxtında aşkar olunmalıdır.
Ən çox yayılan damar xəstəlikləri sırasında venoz problemlər – xüsusilə varikoz xəstəliyi ön sıradadır. Bu zaman venaların genişlənməsi və damar divarlarının zəifləməsi nəticəsində qanın geriyə axını pozulur. Varikoz əsasən qadınlarda, hamiləlikdən sonra və ya uzun müddət ayaqüstə işləyən şəxslərdə müşahidə olunur. Əlamətlərə axşam saatlarında ayaqlarda ağırlıq, şişkinlik, gecə qıcolmaları və damar ulduzcuqları daxildir. Müalicə edilmədikdə tromboflebit, trofik yaralar, dərin venaların trombozu kimi fəsadlar yarana bilər. Bu səbəbdən damar xəstəlikləri sırasında venoz pozuntular vaxtında aşkar olunmalıdır.
Tromboz və emboliya – həyati təhlükəli damar xəstəlikləri
Bəzi damar xəstəlikləri digərlərindən daha təhlükəlidir və təxirəsalınmaz tibbi yardım tələb edir. Dərin venaların trombozu və ağciyər arteriyasının tromboemboliyası bu qəbildəndir. Tromboz zamanı venalarda əmələ gələn qan laxtaları damar divarından qoparaq ağciyərlərə və ya ürəyə hərəkət edə bilər. Bu isə tənəffüs çatışmazlığı, şok və hətta ölümə səbəb ola bilər. Qan laxtalanmasında artım, uzun müddətli hərəkətsizlik və bəzi genetik faktorlar bu riskləri artırır. Bu baxımdan damar xəstəlikləri profilaktikası həyati əhəmiyyət daşıyır və diqqətlə izlənməlidir.
Bəzi damar xəstəlikləri digərlərindən daha təhlükəlidir və təxirəsalınmaz tibbi yardım tələb edir. Dərin venaların trombozu və ağciyər arteriyasının tromboemboliyası bu qəbildəndir. Tromboz zamanı venalarda əmələ gələn qan laxtaları damar divarından qoparaq ağciyərlərə və ya ürəyə hərəkət edə bilər. Bu isə tənəffüs çatışmazlığı, şok və hətta ölümə səbəb ola bilər. Qan laxtalanmasında artım, uzun müddətli hərəkətsizlik və bəzi genetik faktorlar bu riskləri artırır. Bu baxımdan damar xəstəlikləri profilaktikası həyati əhəmiyyət daşıyır və diqqətlə izlənməlidir.
Damar xəstəlikləri zamanı diaqnostika və müalicə üsulları
Müasir dövrdə damar xəstəlikləri diaqnostikası üçün ən effektiv metodlardan biri Rəngli Doppler USM-dir. Bu üsul damarlardakı qan axınını, damar divarlarının vəziyyətini və mümkün tromb və ya daralmaları aşkarlamağa imkan verir. Müalicə isə xəstəliyin formasına görə dəyişir – skleroterapiya, lazerlə damarların bağlanması, dərman preparatları və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə tətbiq olunur. Damar həkiminin düzgün diaqnozu və zamanında müalicəsi damar xəstəlikləri ilə mübarizədə əsas amildir.
Müasir dövrdə damar xəstəlikləri diaqnostikası üçün ən effektiv metodlardan biri Rəngli Doppler USM-dir. Bu üsul damarlardakı qan axınını, damar divarlarının vəziyyətini və mümkün tromb və ya daralmaları aşkarlamağa imkan verir. Müalicə isə xəstəliyin formasına görə dəyişir – skleroterapiya, lazerlə damarların bağlanması, dərman preparatları və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə tətbiq olunur. Damar həkiminin düzgün diaqnozu və zamanında müalicəsi damar xəstəlikləri ilə mübarizədə əsas amildir.
Damar xəstəliklərinin profilaktikası
Damar xəstəlikləri ilə mübarizə təkcə müalicə ilə bitmir – profilaktika ən vacib hissədir. Bunun üçün sağlam həyat tərzi formalaşdırılmalı, bədən çəkisi nəzarətdə saxlanmalı, duz və yağ qəbulu azaldılmalı, gündəlik fiziki aktivlik artırılmalıdır. Uzun müddət oturaq və ya ayaqüstü vəziyyətdə qalmaq məcburiyyətində olan şəxslər mütləq varikoz corablarından istifadə etməlidir. Qanda xolesterin və qlükozanın miqdarı vaxtaşırı yoxlanmalı, 50 yaşdan sonra isə həkim məsləhəti ilə qan durulaşdırıcı dərmanlar qəbul edilməlidir. Bu tədbirlər damar xəstəlikləri riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Damar xəstəlikləri zamanı həkimə nə vaxt müraciət etməli?
Əgər sizdə ayaqlarda şişkinlik, ağırlıq hissi, damar ulduzcuqları, tez-tez baş ağrısı, təngnəfəslik və ya döş nahiyəsində narahatlıq hissi varsa, bu əlamətləri ciddiyə alın. Damar xəstəlikləri gizli şəkildə inkişaf edə bilər və gec aşkarlandıqda ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Özünüzdə və ya yaxınlarınızda bu tip simptomlar müşahidə edirsinizsə, vaxt itirmədən damar cərrahına müraciət edin. Unutmayın ki, erkən diaqnoz və düzgün müalicə damar xəstəlikləri ilə mübarizədə ən effektiv yoldur.
Damar xəstəlikləri ilə mübarizə təkcə müalicə ilə bitmir – profilaktika ən vacib hissədir. Bunun üçün sağlam həyat tərzi formalaşdırılmalı, bədən çəkisi nəzarətdə saxlanmalı, duz və yağ qəbulu azaldılmalı, gündəlik fiziki aktivlik artırılmalıdır. Uzun müddət oturaq və ya ayaqüstü vəziyyətdə qalmaq məcburiyyətində olan şəxslər mütləq varikoz corablarından istifadə etməlidir. Qanda xolesterin və qlükozanın miqdarı vaxtaşırı yoxlanmalı, 50 yaşdan sonra isə həkim məsləhəti ilə qan durulaşdırıcı dərmanlar qəbul edilməlidir. Bu tədbirlər damar xəstəlikləri riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Damar xəstəlikləri zamanı həkimə nə vaxt müraciət etməli?
Əgər sizdə ayaqlarda şişkinlik, ağırlıq hissi, damar ulduzcuqları, tez-tez baş ağrısı, təngnəfəslik və ya döş nahiyəsində narahatlıq hissi varsa, bu əlamətləri ciddiyə alın. Damar xəstəlikləri gizli şəkildə inkişaf edə bilər və gec aşkarlandıqda ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Özünüzdə və ya yaxınlarınızda bu tip simptomlar müşahidə edirsinizsə, vaxt itirmədən damar cərrahına müraciət edin. Unutmayın ki, erkən diaqnoz və düzgün müalicə damar xəstəlikləri ilə mübarizədə ən effektiv yoldur.
DİGƏR MÖVZULAR