DAMARLARDA
TROMB
TROMB
Damarlarda tromb – damar daxilində yaranan qan laxtasıdır. Əlamətləri, fəsadları və profilaktikası ilə tanış olun, risklərdən qorunun.
Damarlarda tromb nədir və necə yaranır?
Damarlarda tromb – qan damarlarının daxilində və ya ürəyin boşluğunda yaranan qan laxtasıdır. Bu hal ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Damarlarda tromb bir neçə əsas səbəb nəticəsində meydana çıxır: qanın laxtalanma sistemində pozuntu (məsələn, genetik xəstəliklər və ya autoimmun reaksiyalar), damar divarının zədələnməsi (infeksiya, travma və ya əməliyyatlardan sonra), və qan dövranının zəifləməsi (az hərəkətli həyat, damar genişlənməsi, ürək ritm pozuntuları). Bu üçlük – laxtalanma, damar zədəsi və durğunluq – damarlarda tromb formalaşmasının əsas mexanizmini təşkil edir.
Damarlarda tromb – qan damarlarının daxilində və ya ürəyin boşluğunda yaranan qan laxtasıdır. Bu hal ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Damarlarda tromb bir neçə əsas səbəb nəticəsində meydana çıxır: qanın laxtalanma sistemində pozuntu (məsələn, genetik xəstəliklər və ya autoimmun reaksiyalar), damar divarının zədələnməsi (infeksiya, travma və ya əməliyyatlardan sonra), və qan dövranının zəifləməsi (az hərəkətli həyat, damar genişlənməsi, ürək ritm pozuntuları). Bu üçlük – laxtalanma, damar zədəsi və durğunluq – damarlarda tromb formalaşmasının əsas mexanizmini təşkil edir.
Damarlarda tromb üçün risk faktorları nələrdir?
Damarlarda tromb əmələ gəlməsi üçün bəzi insanlar daha yüksək risq altındadır. Bunlara artıq çəkidə olan şəxslər, siqaret və spirt istifadəsi vərdişi olanlar, yaşlı insanlar (xüsusilə 65 yaşdan yuxarı), həmçinin hormonal dəyişikliklərə məruz qalan qadınlar (hamiləlik, doğuş, hormonal dərmanlar qəbulu) daxildir. Hamiləlik zamanı qarın boşluğundakı damarlar döl tərəfindən sıxıldığından damarlarda tromb riski artır. Eyni zamanda, uzunmüddətli oturaq vəziyyət (təyyarə və ya avtomobil səyahətləri), tez-tez venadaxili inyeksiyalar da bu prosesə səbəb ola bilər.
Damarlarda tromb əmələ gəlməsi üçün bəzi insanlar daha yüksək risq altındadır. Bunlara artıq çəkidə olan şəxslər, siqaret və spirt istifadəsi vərdişi olanlar, yaşlı insanlar (xüsusilə 65 yaşdan yuxarı), həmçinin hormonal dəyişikliklərə məruz qalan qadınlar (hamiləlik, doğuş, hormonal dərmanlar qəbulu) daxildir. Hamiləlik zamanı qarın boşluğundakı damarlar döl tərəfindən sıxıldığından damarlarda tromb riski artır. Eyni zamanda, uzunmüddətli oturaq vəziyyət (təyyarə və ya avtomobil səyahətləri), tez-tez venadaxili inyeksiyalar da bu prosesə səbəb ola bilər.
Damarlarda tromb hansı əlamətlərlə özünü büruzə verir?
Damarlarda tromb olduqda ilk əlamət adətən tək bir ayaqda şişkinlik və ağırlıq hissidir. Bununla yanaşı ağrı, baldırda gərginlik, dəridə qızartı və toxunduqda istilik hissi müşahidə oluna bilər. Bəzi hallarda dəridə venaların istiqamətində qırmızı zolaqlar əmələ gəlir. Bu əlamətlərə fikir verməmək ciddi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Damarlarda tromb sürətlə böyüyə və ya qoparaq digər orqanlara keçərək həyati təhlükə yarada bilər. Erkən əlamətlərin aşkarlanması vaxtında müalicə üçün çox vacibdir.
Damarlarda tromb olduqda ilk əlamət adətən tək bir ayaqda şişkinlik və ağırlıq hissidir. Bununla yanaşı ağrı, baldırda gərginlik, dəridə qızartı və toxunduqda istilik hissi müşahidə oluna bilər. Bəzi hallarda dəridə venaların istiqamətində qırmızı zolaqlar əmələ gəlir. Bu əlamətlərə fikir verməmək ciddi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Damarlarda tromb sürətlə böyüyə və ya qoparaq digər orqanlara keçərək həyati təhlükə yarada bilər. Erkən əlamətlərin aşkarlanması vaxtında müalicə üçün çox vacibdir.
Damarlarda tromb hansı fəsadlara səbəb ola bilər?
Əgər damarlarda tromb vaxtında aşkarlanmasa və müalicə edilməsə, o, damar mənfəzini tam tuta bilər və ya qoparaq qanla hərəkət edərək orqanlara keçə bilər. Bu vəziyyət "tromboemboliya" adlanır. Tromboemboliya nəticəsində beyin damarları tutulduqda işemik insult, ürək damarlarında baş verdikdə isə miokard infarktı inkişaf edə bilər. Ətraf arteriyalar trombla tutulduqda toxumaların oksigensiz qalması (işemiya) və hətta qanqrena baş verə bilər. Damarlarda tromb səbəbindən həyat üçün təhlükəli hallar mümkündür, buna görə müalicə prosesi gecikdirilməməlidir.
Əgər damarlarda tromb vaxtında aşkarlanmasa və müalicə edilməsə, o, damar mənfəzini tam tuta bilər və ya qoparaq qanla hərəkət edərək orqanlara keçə bilər. Bu vəziyyət "tromboemboliya" adlanır. Tromboemboliya nəticəsində beyin damarları tutulduqda işemik insult, ürək damarlarında baş verdikdə isə miokard infarktı inkişaf edə bilər. Ətraf arteriyalar trombla tutulduqda toxumaların oksigensiz qalması (işemiya) və hətta qanqrena baş verə bilər. Damarlarda tromb səbəbindən həyat üçün təhlükəli hallar mümkündür, buna görə müalicə prosesi gecikdirilməməlidir.
Damarlarda tromb aşkarlanarsa nə etməli?
Əgər damarlarda tromb şübhəsi varsa, dərhal damar cərrahına və ya fleboloqa müraciət edilməlidir. Diaqnostika üçün ən təsirli üsullardan biri Doppler ultrasəs müayinəsidir. Bu müayinənin köməyi ilə damarın tıxanma dərəcəsi və qan axını qiymətləndirilir. Əgər diaqnoz təsdiqlənərsə, xəstəyə ya antikoaqulyant dərmanlar (qan durulaşdırıcılar), ya da cərrahi müdaxilə təyin olunur. Damarlarda tromb müalicəsində məqsəd qan axınının bərpası və laxtanın yayılmasının qarşısını almaqdır. Müalicə müddəti bir neçə aydan başlayaraq ömürlük davam edə bilər.
Əgər damarlarda tromb şübhəsi varsa, dərhal damar cərrahına və ya fleboloqa müraciət edilməlidir. Diaqnostika üçün ən təsirli üsullardan biri Doppler ultrasəs müayinəsidir. Bu müayinənin köməyi ilə damarın tıxanma dərəcəsi və qan axını qiymətləndirilir. Əgər diaqnoz təsdiqlənərsə, xəstəyə ya antikoaqulyant dərmanlar (qan durulaşdırıcılar), ya da cərrahi müdaxilə təyin olunur. Damarlarda tromb müalicəsində məqsəd qan axınının bərpası və laxtanın yayılmasının qarşısını almaqdır. Müalicə müddəti bir neçə aydan başlayaraq ömürlük davam edə bilər.
Damarlarda tromb üçün profilaktik tədbirlər
Damarlarda tromb riskini azaltmaq üçün düzgün qidalanma və fiziki aktivlik vacibdir. Qanda xolesterini aşağı salan məhsullar – göyərti, meyvə-tərəvəz, yaşıl çay, limon, sarımsaq və zeytun yağı qida rasionunda mütləq yer almalıdır. Eyni zamanda gündəlik 30 dəqiqə fiziki fəaliyyət – piyada gəzmək, gimnastika və ya velosiped sürmək qan dövranını yaxşılaşdırır və damarlarda tromb riskini azaldır. Siqaret və alkoqoldan imtina da müsbət nəticələr verir. Uzun səfərlərdə rahat geyim geyinmək, tez-tez durmaq və bədən vəziyyətini dəyişmək tövsiyə olunur.
Damarlarda tromb əməliyyatdan sonra və uzunmüddətli nəzarət
Cərrahi müdaxilə və ya aktiv müalicə keçirmiş pasiyentlərdə damarlarda tromb yenidən yaranmasın deyə fərdi profilaktik tədbirlər təyin olunur. Bunlara varikoz corabların geyilməsi, fizioterapiya prosedurları, antikoaqulyantların qəbulu daxildir. Pasiyent mütəmadi olaraq müayinə olunmalı və həkimin təyin etdiyi təlimatlara riayət etməlidir. Nəticə olaraq, düzgün həyat tərzi və mütəmadi nəzarətlə damarlarda tromb kimi təhlükəli halın qarşısını almaq mümkündür. Statistikaya görə, profilaktik tədbirlər 85%-ə qədər hallarda tromboemboliya, infarkt və insultun qarşısını ala bilir.
Damarlarda tromb riskini azaltmaq üçün düzgün qidalanma və fiziki aktivlik vacibdir. Qanda xolesterini aşağı salan məhsullar – göyərti, meyvə-tərəvəz, yaşıl çay, limon, sarımsaq və zeytun yağı qida rasionunda mütləq yer almalıdır. Eyni zamanda gündəlik 30 dəqiqə fiziki fəaliyyət – piyada gəzmək, gimnastika və ya velosiped sürmək qan dövranını yaxşılaşdırır və damarlarda tromb riskini azaldır. Siqaret və alkoqoldan imtina da müsbət nəticələr verir. Uzun səfərlərdə rahat geyim geyinmək, tez-tez durmaq və bədən vəziyyətini dəyişmək tövsiyə olunur.
Damarlarda tromb əməliyyatdan sonra və uzunmüddətli nəzarət
Cərrahi müdaxilə və ya aktiv müalicə keçirmiş pasiyentlərdə damarlarda tromb yenidən yaranmasın deyə fərdi profilaktik tədbirlər təyin olunur. Bunlara varikoz corabların geyilməsi, fizioterapiya prosedurları, antikoaqulyantların qəbulu daxildir. Pasiyent mütəmadi olaraq müayinə olunmalı və həkimin təyin etdiyi təlimatlara riayət etməlidir. Nəticə olaraq, düzgün həyat tərzi və mütəmadi nəzarətlə damarlarda tromb kimi təhlükəli halın qarşısını almaq mümkündür. Statistikaya görə, profilaktik tədbirlər 85%-ə qədər hallarda tromboemboliya, infarkt və insultun qarşısını ala bilir.
DİGƏR MÖVZULAR