TOPUQDA ŞİŞKİNLİK
Topuqda şişkinlik müxtəlif səbəblərdən meydana gələ bilər – fiziki yüklənmə, travma, varikoz, ürək və böyrək xəstəlikləri bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
Sağlam şəxslərdə topuqda şişkinlik
Topuqda şişkinlik bir çox hallarda sağlam insanlarda da müşahidə oluna bilər. Ayaqlarımız gün ərzində bədən çəkisini daşıdığı üçün, axşama yaxın yorğunluq və gərginlik nəticəsində topuq hissəsində şişkinlik və narahatlıq yaranması tamamilə normal haldır. Bu, xüsusilə uzun müddət ayaqüstə qalan şəxslərdə, market işçilərində, müəllimlərdə, tibb bacılarında daha çox nəzərə çarpır. Uzun müddətli hərəkətsizlik və ya əksinə, davamlı hərəkət topuqlarda qan dövranının zəifləməsinə səbəb olur və nəticədə topuqda şişkinlik yaranır. Bəzi qadınlar isə hündürdaban ayaqqabılar geyindikdə günün sonunda ayaqlarının topuq hissəsində ağrı və şişkinlik hiss edirlər. Bu zaman istirahət etmək, ayaqları qaldırmaq və bol su içmək müvəqqəti rahatlıq verə bilər.
Topuqda şişkinlik bir çox hallarda sağlam insanlarda da müşahidə oluna bilər. Ayaqlarımız gün ərzində bədən çəkisini daşıdığı üçün, axşama yaxın yorğunluq və gərginlik nəticəsində topuq hissəsində şişkinlik və narahatlıq yaranması tamamilə normal haldır. Bu, xüsusilə uzun müddət ayaqüstə qalan şəxslərdə, market işçilərində, müəllimlərdə, tibb bacılarında daha çox nəzərə çarpır. Uzun müddətli hərəkətsizlik və ya əksinə, davamlı hərəkət topuqlarda qan dövranının zəifləməsinə səbəb olur və nəticədə topuqda şişkinlik yaranır. Bəzi qadınlar isə hündürdaban ayaqqabılar geyindikdə günün sonunda ayaqlarının topuq hissəsində ağrı və şişkinlik hiss edirlər. Bu zaman istirahət etmək, ayaqları qaldırmaq və bol su içmək müvəqqəti rahatlıq verə bilər.
Maye yığılması və su-duz balansının pozulması
Ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri də orqanizmdə mayenin yığılmasıdır. Bu, su-duz balansının pozulması ilə birbaşa əlaqədardır. İnsan bədəni artıq mayeni xaric edə bilmədikdə, həmin maye toxumalarda toplanır və nəticədə topuqda şişkinlik baş verir. Bu vəziyyət əsasən düzgün qidalanmayan, çox duzlu yeməklər yeyən və ya kifayət qədər su qəbul etməyən insanlarda olur. Eyni zamanda, spirtli içkilər də bədəndə maye saxlanmasını artırır. Belə hallarda pəhriz dəyişikliyi, duzun azaldılması, gündəlik su qəbulunun artırılması və yüngül fiziki fəaliyyət köməkçi rol oynaya bilər. Unutmaq olmaz ki, topuqda şişkinlik yalnız estetik problem deyil, bəzən bədənin xəbərdarlıq siqnalı da ola bilər.
Ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri də orqanizmdə mayenin yığılmasıdır. Bu, su-duz balansının pozulması ilə birbaşa əlaqədardır. İnsan bədəni artıq mayeni xaric edə bilmədikdə, həmin maye toxumalarda toplanır və nəticədə topuqda şişkinlik baş verir. Bu vəziyyət əsasən düzgün qidalanmayan, çox duzlu yeməklər yeyən və ya kifayət qədər su qəbul etməyən insanlarda olur. Eyni zamanda, spirtli içkilər də bədəndə maye saxlanmasını artırır. Belə hallarda pəhriz dəyişikliyi, duzun azaldılması, gündəlik su qəbulunun artırılması və yüngül fiziki fəaliyyət köməkçi rol oynaya bilər. Unutmaq olmaz ki, topuqda şişkinlik yalnız estetik problem deyil, bəzən bədənin xəbərdarlıq siqnalı da ola bilər.
Travma və oynaq xəstəliklərində topuqda şişkinlik
Ayaq topuğu, anatomik olaraq zərif və həssas bir nahiyədir. Buna görə də, travmalara qarşı daha həssasdır. Ən yüngül burxulmalar belə topuqda şişkinlik ilə nəticələnə bilər. Ayağın burxulması, dartılmalar, əzələlərin və ya bağların zədələnməsi zamanı topuqda şiddətli ağrı, qızartı və iltihablı şiş müşahidə olunur. Bəzi hallarda ağrı və topuqda şişkinlik dərhal deyil, bir neçə saat sonra meydana çıxa bilər. Əgər bu simptomlarla qarşılaşmısınızsa, ən qısa zamanda həkimə müraciət etməlisiniz. Bundan əlavə, xroniki oynaq xəstəlikləri – poliartrit, osteoartroz və revmatoid artrit də topuqda şişkinlik ilə müşayiət olunur. Bu xəstəliklərdə yalnız şiş deyil, eyni zamanda hərəkət məhdudiyyəti, səhər sərtliyi və ağrı müşahidə edilir.
Ayaq topuğu, anatomik olaraq zərif və həssas bir nahiyədir. Buna görə də, travmalara qarşı daha həssasdır. Ən yüngül burxulmalar belə topuqda şişkinlik ilə nəticələnə bilər. Ayağın burxulması, dartılmalar, əzələlərin və ya bağların zədələnməsi zamanı topuqda şiddətli ağrı, qızartı və iltihablı şiş müşahidə olunur. Bəzi hallarda ağrı və topuqda şişkinlik dərhal deyil, bir neçə saat sonra meydana çıxa bilər. Əgər bu simptomlarla qarşılaşmısınızsa, ən qısa zamanda həkimə müraciət etməlisiniz. Bundan əlavə, xroniki oynaq xəstəlikləri – poliartrit, osteoartroz və revmatoid artrit də topuqda şişkinlik ilə müşayiət olunur. Bu xəstəliklərdə yalnız şiş deyil, eyni zamanda hərəkət məhdudiyyəti, səhər sərtliyi və ağrı müşahidə edilir.
Varikozla əlaqədar topuqda şişkinlik
Venoz sistemdəki problemlər, xüsusilə varikoz xəstəliyi topuqda şişkinlik yaradan əsas səbəblərdən biridir. Varikoz zamanı damarların divarları genişlənir, tonusu zəifləyir və qan geri qayıtmaqda çətinlik çəkir. Bu zaman ayaqların aşağı hissəsində qan yığılır və nəticədə ödem yaranır. Belə insanlar axşama doğru ayaqlarında dolğunluq, ağrı və topuqda şişkinlik hiss edirlər. Damar ulduzcuqları, kapilyar şəbəkələr, şişmiş damarlar və ayaqlarda ağırlıq hissi bu xəstəliyin əsas əlamətləridir. Vaxtında müalicə olunmayan varikoz tromboflebit, trofik yaralar və daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Fleboloqa müraciət edərək düzgün diaqnoz və müalicə almaq çox vacibdir.
Venoz sistemdəki problemlər, xüsusilə varikoz xəstəliyi topuqda şişkinlik yaradan əsas səbəblərdən biridir. Varikoz zamanı damarların divarları genişlənir, tonusu zəifləyir və qan geri qayıtmaqda çətinlik çəkir. Bu zaman ayaqların aşağı hissəsində qan yığılır və nəticədə ödem yaranır. Belə insanlar axşama doğru ayaqlarında dolğunluq, ağrı və topuqda şişkinlik hiss edirlər. Damar ulduzcuqları, kapilyar şəbəkələr, şişmiş damarlar və ayaqlarda ağırlıq hissi bu xəstəliyin əsas əlamətləridir. Vaxtında müalicə olunmayan varikoz tromboflebit, trofik yaralar və daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Fleboloqa müraciət edərək düzgün diaqnoz və müalicə almaq çox vacibdir.
Ürək və böyrək xəstəlikləri zamanı topuqda şişkinlik
Topuqda şişkinlik bəzən daxili orqanların – xüsusilə ürək və böyrəklərin fəaliyyətindəki pozuntularla bağlı ola bilər. Ürək çatışmazlığı zamanı miokardın yığılma qabiliyyəti zəifləyir, qan dövranı pozulur və nəticədə maye toxumalarda toplanır. Axşam saatlarında başlayan topuqda şişkinlik bu xəstəlik üçün xarakterik əlamətdir. Bəzən bu şişkinlik pəncələrə qədər yayılır və xəstə səhər yuxudan durduqdan sonra azalma müşahidə edir. Böyrək mənşəli şişkinlik isə əsasən səhər saatlarında daha çox görünür və üz, göz ətrafı da daxil olmaqla bədənin digər hissələrini də əhatə edə bilər. Bu zaman xəstə ümumi halsızlıq, sidikdə dəyişiklik, təzyiqin artması kimi simptomlar da hiss edə bilər.
Topuqda şişkinlik bəzən daxili orqanların – xüsusilə ürək və böyrəklərin fəaliyyətindəki pozuntularla bağlı ola bilər. Ürək çatışmazlığı zamanı miokardın yığılma qabiliyyəti zəifləyir, qan dövranı pozulur və nəticədə maye toxumalarda toplanır. Axşam saatlarında başlayan topuqda şişkinlik bu xəstəlik üçün xarakterik əlamətdir. Bəzən bu şişkinlik pəncələrə qədər yayılır və xəstə səhər yuxudan durduqdan sonra azalma müşahidə edir. Böyrək mənşəli şişkinlik isə əsasən səhər saatlarında daha çox görünür və üz, göz ətrafı da daxil olmaqla bədənin digər hissələrini də əhatə edə bilər. Bu zaman xəstə ümumi halsızlıq, sidikdə dəyişiklik, təzyiqin artması kimi simptomlar da hiss edə bilər.
Topuqda şişkinliyin digər mümkün səbəbləri
Əgər topuqda şişkinlik yuxarıda sadalanan səbəblərlə əlaqəli deyilsə, digər faktorlar nəzərə alınmalıdır. Bunlara endokrin pozğunluqlar – xüsusilə qalxanabənzər vəzin funksional pozğunluqları, hormonal dəyişikliklər, yastıpəncəlik, limfedema, podaqra kimi xəstəliklər aiddir. Eyni zamanda bəzi dərman vasitələrinin – hormonal preparatlar, antidepressantlar, təzyiq dərmanları (kalsium kanal blokatorları və s.) da ödemə səbəb ola biləcəyi sübut olunub. Bu tip ödemlər adətən dərmanın qəbulundan sonra bir neçə gün ərzində yaranır və istifadə dayandırıldıqdan sonra itir. Ancaq özbaşına dərmanları dayandırmaq təhlükəlidir – bu, yalnız həkim göstərişi ilə edilməlidir.
Topuqda şişkinlik zamanı nə etməli?
Əgər topuqda şişkinlik mütəmadi olaraq təkrarlanırsa və həyat tərzi ilə əlaqəli deyilsə, mütləq tibbi yardım alınmalıdır. Həkim ilkin olaraq fiziki müayinə, laborator analizlər və USM müayinəsi vasitəsilə ödemin səbəbini müəyyənləşdirəcək. Əsas səbəb aradan qaldırıldıqda şişkinlik də tədricən yox olur. Bundan əlavə, gündəlik vərdişlərə də diqqət yetirmək vacibdir: duz qəbulunu azaltmaq, kifayət qədər su içmək, ayaqları qaldırılmış vəziyyətdə dincəltmək, qan dövranını yaxşılaşdıran yüngül məşqlər etmək və mümkün olduqda kompressiv corablar geyinmək tövsiyə olunur. Bu üsullar topuqda şişkinlik probleminin qarşısının alınmasında effektiv rol oynaya bilər.
Əgər topuqda şişkinlik yuxarıda sadalanan səbəblərlə əlaqəli deyilsə, digər faktorlar nəzərə alınmalıdır. Bunlara endokrin pozğunluqlar – xüsusilə qalxanabənzər vəzin funksional pozğunluqları, hormonal dəyişikliklər, yastıpəncəlik, limfedema, podaqra kimi xəstəliklər aiddir. Eyni zamanda bəzi dərman vasitələrinin – hormonal preparatlar, antidepressantlar, təzyiq dərmanları (kalsium kanal blokatorları və s.) da ödemə səbəb ola biləcəyi sübut olunub. Bu tip ödemlər adətən dərmanın qəbulundan sonra bir neçə gün ərzində yaranır və istifadə dayandırıldıqdan sonra itir. Ancaq özbaşına dərmanları dayandırmaq təhlükəlidir – bu, yalnız həkim göstərişi ilə edilməlidir.
Topuqda şişkinlik zamanı nə etməli?
Əgər topuqda şişkinlik mütəmadi olaraq təkrarlanırsa və həyat tərzi ilə əlaqəli deyilsə, mütləq tibbi yardım alınmalıdır. Həkim ilkin olaraq fiziki müayinə, laborator analizlər və USM müayinəsi vasitəsilə ödemin səbəbini müəyyənləşdirəcək. Əsas səbəb aradan qaldırıldıqda şişkinlik də tədricən yox olur. Bundan əlavə, gündəlik vərdişlərə də diqqət yetirmək vacibdir: duz qəbulunu azaltmaq, kifayət qədər su içmək, ayaqları qaldırılmış vəziyyətdə dincəltmək, qan dövranını yaxşılaşdıran yüngül məşqlər etmək və mümkün olduqda kompressiv corablar geyinmək tövsiyə olunur. Bu üsullar topuqda şişkinlik probleminin qarşısının alınmasında effektiv rol oynaya bilər.
DİGƏR MÖVZULAR