TROMP XESTELİYİ
Tromp xesteliyi nədir, necə yaranır və təbii yollarla necə qarşısı alınır? Əlamətlər, fəsadlar və profilaktik tədbirlər haqqında ətraflı məlumat.
Tromp xesteliyi nədir və hansı hallarda yaranır?
İnsan bədənində qan dövranının normal şəkildə işləməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Lakin bəzi hallarda bu sistemdə ciddi pozuntular meydana çıxır və onlardan ən təhlükəlisi tromp xesteliyi hesab olunur. Bu xəstəlik zamanı damarların içərisində laxta – tromb yaranır və qan axınının qarşısını alır. Tromb bəzən müdafiə mexanizmi kimi fəaliyyət göstərsə də, çox vaxt ciddi fəsadlara və həyati riskə səbəb olur. Bu hal xüsusilə damarların zədələnməsi, qan laxtalanmasının sürətlənməsi və durğun qan axını ilə sıx bağlıdır.
İnsan bədənində qan dövranının normal şəkildə işləməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Lakin bəzi hallarda bu sistemdə ciddi pozuntular meydana çıxır və onlardan ən təhlükəlisi tromp xesteliyi hesab olunur. Bu xəstəlik zamanı damarların içərisində laxta – tromb yaranır və qan axınının qarşısını alır. Tromb bəzən müdafiə mexanizmi kimi fəaliyyət göstərsə də, çox vaxt ciddi fəsadlara və həyati riskə səbəb olur. Bu hal xüsusilə damarların zədələnməsi, qan laxtalanmasının sürətlənməsi və durğun qan axını ilə sıx bağlıdır.
Tromp xesteliyi necə baş verir və əsas səbəblər nələrdir?
Trombların formalaşması bir neçə əsas amillə əlaqədardır. Damar divarının zədələnməsi, qanın qatılığı və orqanizmdə qan dövranının ləngiməsi tromp xesteliyi üçün əsas zəmin yaradır. Ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri də varikoz xəstəliyidir. Varikozdan əziyyət çəkən insanlarda qan axını ləngiyir və bu da damar daxilində laxtalanmaya səbəb olur. Damar mənfəzinin daralması ilə nəticələnən tromblar ödem, qızartı, ayaqda ağırlıq və şiddətli ağrılarla özünü büruzə verir. Müalicə edilmədikdə xəstəlik irəliləyir və daha ciddi pozuntulara səbəb ola bilər.
Trombların formalaşması bir neçə əsas amillə əlaqədardır. Damar divarının zədələnməsi, qanın qatılığı və orqanizmdə qan dövranının ləngiməsi tromp xesteliyi üçün əsas zəmin yaradır. Ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri də varikoz xəstəliyidir. Varikozdan əziyyət çəkən insanlarda qan axını ləngiyir və bu da damar daxilində laxtalanmaya səbəb olur. Damar mənfəzinin daralması ilə nəticələnən tromblar ödem, qızartı, ayaqda ağırlıq və şiddətli ağrılarla özünü büruzə verir. Müalicə edilmədikdə xəstəlik irəliləyir və daha ciddi pozuntulara səbəb ola bilər.
Tromp xesteliyi orqanizmə hansı təhlükələri yaradır?
Damarların trombla tutulması nəticəsində toxumalar kifayət qədər oksigen və qida maddəsi ala bilmir. Bu isə hüceyrə səviyyəsində nekroza, yəni toxuma ölümünə səbəb ola bilər. Tromp xesteliyi nəticəsində ən çox rast gəlinən ağırlaşmalar arasında ürək infarktı, beyin insultu, böyrək və bağırsaq çatışmazlığı, ağciyər arteriyasının tromboemboliyası və dərin venaların trombozu yer alır. Tromb divardan qoparaq qanla hərəkət etdikdə və həyati əhəmiyyətli damarlara daxil olduqda ani ölüm riski ortaya çıxır.
Damarların trombla tutulması nəticəsində toxumalar kifayət qədər oksigen və qida maddəsi ala bilmir. Bu isə hüceyrə səviyyəsində nekroza, yəni toxuma ölümünə səbəb ola bilər. Tromp xesteliyi nəticəsində ən çox rast gəlinən ağırlaşmalar arasında ürək infarktı, beyin insultu, böyrək və bağırsaq çatışmazlığı, ağciyər arteriyasının tromboemboliyası və dərin venaların trombozu yer alır. Tromb divardan qoparaq qanla hərəkət etdikdə və həyati əhəmiyyətli damarlara daxil olduqda ani ölüm riski ortaya çıxır.
Flebit və tromboflebit: tromp xesteliyi ilə əlaqəsi
Flebit – damarların iltihabıdır və çox vaxt varikoz damar genişlənməsinin nəticəsi olaraq meydana çıxır. Əgər bu vəziyyət vaxtında nəzarət altına alınmasa, iltihab damar daxilində laxtalanmaya – yəni tromp xesteliyi vəziyyətinə gətirib çıxarır. Bu halda tromboflebit yaranır – həm damar iltihabı, həm də trombun olması eyni anda baş verir. Xəstəlik sürətlə proqressivləşə və ciddi fəsadlara yol aça bilər. Dərin venalarda yaranan tromblar daha təhlükəlidir, çünki simptomlar az olur, lakin fəsadlar çox ağır ola bilər.
Flebit – damarların iltihabıdır və çox vaxt varikoz damar genişlənməsinin nəticəsi olaraq meydana çıxır. Əgər bu vəziyyət vaxtında nəzarət altına alınmasa, iltihab damar daxilində laxtalanmaya – yəni tromp xesteliyi vəziyyətinə gətirib çıxarır. Bu halda tromboflebit yaranır – həm damar iltihabı, həm də trombun olması eyni anda baş verir. Xəstəlik sürətlə proqressivləşə və ciddi fəsadlara yol aça bilər. Dərin venalarda yaranan tromblar daha təhlükəlidir, çünki simptomlar az olur, lakin fəsadlar çox ağır ola bilər.
Tromp xesteliyi zamanı nələrdən uzaq durmaq lazımdır?
Bu xəstəliklə mübarizədə həyat tərzi dəyişiklikləri mühüm rol oynayır. Yağlı ət məhsulları, südlə zəngin yeməklər və şəkərli qidalar rasiondan çıxarılmalıdır. Bunun əvəzinə, daha çox meyvə-tərəvəz, qoz-fındıq, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər qəbul edilməlidir. Tromp xesteliyi zamanı sarımsaq, zəncəfil, darçın kimi təbii vasitələr faydalı olsa da, qan duruldan dərmanlarla birlikdə istifadə edildikdə ciddi qanaxmalara səbəb ola bilər. Buna görə bu məhsullar həkim məsləhəti ilə və düzgün dozada istifadə olunmalıdır.
Bu xəstəliklə mübarizədə həyat tərzi dəyişiklikləri mühüm rol oynayır. Yağlı ət məhsulları, südlə zəngin yeməklər və şəkərli qidalar rasiondan çıxarılmalıdır. Bunun əvəzinə, daha çox meyvə-tərəvəz, qoz-fındıq, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər qəbul edilməlidir. Tromp xesteliyi zamanı sarımsaq, zəncəfil, darçın kimi təbii vasitələr faydalı olsa da, qan duruldan dərmanlarla birlikdə istifadə edildikdə ciddi qanaxmalara səbəb ola bilər. Buna görə bu məhsullar həkim məsləhəti ilə və düzgün dozada istifadə olunmalıdır.
Təbii müalicə üsulları və tromp xesteliyi üçün faydalı qidalar
Təbii yolla tromp xesteliyi ilə mübarizə aparmaq üçün ən faydalı vasitələrdən biri omeqa-3 və omeqa-6 ilə zəngin balıq yağıdır. Bu maddələr qanı durulaşdırır, fibrini parçalayır və damar keçiciliyini artırır. Bitki mənşəli yağlar, ispanaq, qoz, avokado kimi məhsullar E vitamini ilə zəngindir və bu vitamin qanın laxtalanma riskini azaldır. Gün ərzində kifayət qədər su içmək, stressdən uzaq durmaq və müntəzəm fiziki aktivlik orqanizmdə trombun yaranma ehtimalını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Tromp xesteliyi zamanı həkimə nə vaxt müraciət olunmalıdır?
Əgər ayaqlarda şişkinlik, ağrı, dəri rəngində dəyişiklik, qızartı və ya qıcolma kimi əlamətlər müşahidə edilirsə, dərhal damar həkiminə müraciət edilməlidir. Tromp xesteliyi nə qədər tez diaqnoz olunarsa, o qədər tez fəsadların qarşısı alınar. Diaqnostika üçün Doppler müayinəsi, qan analizləri və digər testlər vasitəsilə damar vəziyyəti qiymətləndirilir. Gecikmiş hallarda müalicə yalnız dərmanla deyil, həm də invaziv prosedurlar və ya cərrahi müdaxilə ilə aparıla bilər.
Təbii yolla tromp xesteliyi ilə mübarizə aparmaq üçün ən faydalı vasitələrdən biri omeqa-3 və omeqa-6 ilə zəngin balıq yağıdır. Bu maddələr qanı durulaşdırır, fibrini parçalayır və damar keçiciliyini artırır. Bitki mənşəli yağlar, ispanaq, qoz, avokado kimi məhsullar E vitamini ilə zəngindir və bu vitamin qanın laxtalanma riskini azaldır. Gün ərzində kifayət qədər su içmək, stressdən uzaq durmaq və müntəzəm fiziki aktivlik orqanizmdə trombun yaranma ehtimalını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Tromp xesteliyi zamanı həkimə nə vaxt müraciət olunmalıdır?
Əgər ayaqlarda şişkinlik, ağrı, dəri rəngində dəyişiklik, qızartı və ya qıcolma kimi əlamətlər müşahidə edilirsə, dərhal damar həkiminə müraciət edilməlidir. Tromp xesteliyi nə qədər tez diaqnoz olunarsa, o qədər tez fəsadların qarşısı alınar. Diaqnostika üçün Doppler müayinəsi, qan analizləri və digər testlər vasitəsilə damar vəziyyəti qiymətləndirilir. Gecikmiş hallarda müalicə yalnız dərmanla deyil, həm də invaziv prosedurlar və ya cərrahi müdaxilə ilə aparıla bilər.
DİGƏR MÖVZULAR