AYAQDA TROMB
Ayaqda tromb – damar daxilində qan laxtasının yaranması ilə müşayiət olunan ciddi xəstəlikdir. Erkən diaqnostika və düzgün müalicə həyatı xilas edə bilər.
Ayaqda tromb nədir və hansı hallarda yaranır?
Ayaqda tromb – aşağı ətraf venalarında qan laxtasının formalaşması ilə xarakterizə olunan təhlükəli damar patologiyasıdır. Bu proses zamanı venaların içərisində qan hərəkəti ləngiyir və nəticədə qanın qatılaşması baş verir. Qan laxtası – yəni tromb – damarın mənfəzini tam və ya qismən tıxayaraq qan dövranını pozur. Ayaqda tromb olan insanlar adətən ağrı, ayaqda keyimə və toxunduqda istilik hissi ilə qarşılaşırlar. Bu vəziyyət çox zaman oturaq həyat tərzi keçirən şəxslərdə inkişaf edir və tədricən irəliləyərək ciddi fəsadlara yol aça bilər.
Ayaqda tromb – aşağı ətraf venalarında qan laxtasının formalaşması ilə xarakterizə olunan təhlükəli damar patologiyasıdır. Bu proses zamanı venaların içərisində qan hərəkəti ləngiyir və nəticədə qanın qatılaşması baş verir. Qan laxtası – yəni tromb – damarın mənfəzini tam və ya qismən tıxayaraq qan dövranını pozur. Ayaqda tromb olan insanlar adətən ağrı, ayaqda keyimə və toxunduqda istilik hissi ilə qarşılaşırlar. Bu vəziyyət çox zaman oturaq həyat tərzi keçirən şəxslərdə inkişaf edir və tədricən irəliləyərək ciddi fəsadlara yol aça bilər.
Ayaqda tromb hansı səbəblərdən yaranır?
Ayaqda tromb bir çox hallarda qanın laxtalanma funksiyasının pozulması, damar divarının zədələnməsi və ya qan axınının ləngiməsi nəticəsində formalaşır. Uzun müddət hərəkətsiz vəziyyətdə qalmaq, əməliyyatlardan sonra yataq rejimində qalmaq, hamiləlik dövrü və hormonal dəyişikliklər risk faktorları sırasında yer alır. Varikoz damar genişlənməsi olan şəxslər də ayaqda tromb üçün risk qrupuna daxildirlər. Əgər bu amillər vaxtında aradan qaldırılmazsa, damar daxilində formalaşan tromb getdikcə böyüyərək damarın mənfəzini tam tutar və qan axınına mane olar.
Ayaqda tromb bir çox hallarda qanın laxtalanma funksiyasının pozulması, damar divarının zədələnməsi və ya qan axınının ləngiməsi nəticəsində formalaşır. Uzun müddət hərəkətsiz vəziyyətdə qalmaq, əməliyyatlardan sonra yataq rejimində qalmaq, hamiləlik dövrü və hormonal dəyişikliklər risk faktorları sırasında yer alır. Varikoz damar genişlənməsi olan şəxslər də ayaqda tromb üçün risk qrupuna daxildirlər. Əgər bu amillər vaxtında aradan qaldırılmazsa, damar daxilində formalaşan tromb getdikcə böyüyərək damarın mənfəzini tam tutar və qan axınına mane olar.
Ayaqda tromb zamanı müşahidə olunan əlamətlər
Ayaqda tromb getdikcə inkişaf edən prosesə malikdir. Başlanğıc mərhələdə laxta kiçik olur və əlamətlər zəif ifadə olunur. Lakin zaman keçdikcə tromb böyüyərək aşağıdakı simptomlara səbəb olur: ayağın zədələnmiş hissəsində ağrı və şişkinlik, dəridə piqmentasiya və göyərmə, bədən temperaturunun yüksəlməsi və titrətmə. Dərinin altında sərtlik və ya şişmiş damarlar müşahidə oluna bilər. Ayaqda tromb bud və baldır nahiyəsində yerləşdikdə isə ağrı daha kəskin və dayanıqlı olur, xüsusilə ayaq aşağı sallandıqda bu ağrı artır.
Ayaqda tromb getdikcə inkişaf edən prosesə malikdir. Başlanğıc mərhələdə laxta kiçik olur və əlamətlər zəif ifadə olunur. Lakin zaman keçdikcə tromb böyüyərək aşağıdakı simptomlara səbəb olur: ayağın zədələnmiş hissəsində ağrı və şişkinlik, dəridə piqmentasiya və göyərmə, bədən temperaturunun yüksəlməsi və titrətmə. Dərinin altında sərtlik və ya şişmiş damarlar müşahidə oluna bilər. Ayaqda tromb bud və baldır nahiyəsində yerləşdikdə isə ağrı daha kəskin və dayanıqlı olur, xüsusilə ayaq aşağı sallandıqda bu ağrı artır.
Ayaqda tromb necə diaqnoz qoyulur?
Ayaqda tromb şübhəsi yarandıqda, mütləq damar mütəxəssisinə – fleboloqa müraciət edilməlidir. Diaqnostika üçün ən effektiv üsullardan biri Rəngli Doppler müayinəsidir. Bu müayinə sayəsində damar daxilindəki laxtalar, onların ölçüsü və damarın tıxanma dərəcəsi müəyyən edilir. Risk altında olan insanlar, xüsusilə də varikozdan əziyyət çəkənlər, mütəmadi şəkildə Doppler yoxlanışından keçməlidirlər. Vaxtında aşkarlanan ayaqda tromb daha asan müalicə olunur və fəsadların qarşısı alınır.
Ayaqda tromb şübhəsi yarandıqda, mütləq damar mütəxəssisinə – fleboloqa müraciət edilməlidir. Diaqnostika üçün ən effektiv üsullardan biri Rəngli Doppler müayinəsidir. Bu müayinə sayəsində damar daxilindəki laxtalar, onların ölçüsü və damarın tıxanma dərəcəsi müəyyən edilir. Risk altında olan insanlar, xüsusilə də varikozdan əziyyət çəkənlər, mütəmadi şəkildə Doppler yoxlanışından keçməlidirlər. Vaxtında aşkarlanan ayaqda tromb daha asan müalicə olunur və fəsadların qarşısı alınır.
Ayaqda tromb nə ilə nəticələnə bilər?
Ayaqda tromb damar daxilində yerləşdiyi müddətdə damarın qidalandırdığı toxumalara kifayət qədər qan getmir, nəticədə trofik pozğunluqlar yaranır. Lakin trombun ən qorxulu fəsadı onun qoparaq qanla ürəyə, beyinə və ya ağciyərlərə çatmasıdır. Bu isə insult, infarkt və ya ağciyər arteriyasının tromboemboliyası ilə nəticələnə bilər. Belə hallarda pasiyentlərdə sinədə ağrı, nəfəs darlığı, huşun itməsi, başgicəllənmə kimi ağır simptomlar baş verir. Ayaqda tromb qopduğu zaman təcili tibbi müdaxilə həyati əhəmiyyət daşıyır.
Ayaqda tromb damar daxilində yerləşdiyi müddətdə damarın qidalandırdığı toxumalara kifayət qədər qan getmir, nəticədə trofik pozğunluqlar yaranır. Lakin trombun ən qorxulu fəsadı onun qoparaq qanla ürəyə, beyinə və ya ağciyərlərə çatmasıdır. Bu isə insult, infarkt və ya ağciyər arteriyasının tromboemboliyası ilə nəticələnə bilər. Belə hallarda pasiyentlərdə sinədə ağrı, nəfəs darlığı, huşun itməsi, başgicəllənmə kimi ağır simptomlar baş verir. Ayaqda tromb qopduğu zaman təcili tibbi müdaxilə həyati əhəmiyyət daşıyır.
Ayaqda tromb necə müalicə olunur?
Ayaqda tromb aşkarlanarsa, dərhal tibbi yardım göstərilməlidir. Müalicədə əsas məqsəd trombun əridilməsi və yeni laxtaların yaranmasının qarşısının alınmasıdır. Bunun üçün trombolitik dərmanlar və antikoaqulyantlar (qan durulaşdırıcılar) təyin olunur. Əlavə olaraq iltihabəleyhinə vasitələr və simptomatik müalicə tətbiq edilir. Bəzi hallarda, xüsusilə tromb böyük olduqda və emboliya riski varsa, cərrahi müdaxilə də zəruri ola bilər. Qeyd etmək vacibdir ki, ayaqda tromb özbaşına müalicə edilə bilməz – bu yalnız həkim nəzarətində aparılmalıdır.
Ayaqda tromb aşkarlanarsa, dərhal tibbi yardım göstərilməlidir. Müalicədə əsas məqsəd trombun əridilməsi və yeni laxtaların yaranmasının qarşısının alınmasıdır. Bunun üçün trombolitik dərmanlar və antikoaqulyantlar (qan durulaşdırıcılar) təyin olunur. Əlavə olaraq iltihabəleyhinə vasitələr və simptomatik müalicə tətbiq edilir. Bəzi hallarda, xüsusilə tromb böyük olduqda və emboliya riski varsa, cərrahi müdaxilə də zəruri ola bilər. Qeyd etmək vacibdir ki, ayaqda tromb özbaşına müalicə edilə bilməz – bu yalnız həkim nəzarətində aparılmalıdır.
Ayaqda tromb xəstəliyindən necə qorunmalı?
Ayaqda tromb xəstəliyinin qarşısını almaq üçün aktiv həyat tərzi vacibdir. Gün ərzində uzun müddət hərəkətsiz qalmaqdan çəkinmək, düzgün qidalanmaq, su qəbulunu artırmaq və artıq çəkidən uzaq durmaq tövsiyə olunur. Xüsusilə varikoz və ya irsi damar problemləri olan insanlar profilaktik tədbirlərə ciddi əməl etməlidirlər. Həmçinin hamiləlik dövründə və əməliyyatlardan sonra həkim nəzarəti altında olmaq ayaqda tromb riskini azaldır. Vaxtında tədbir görülərsə, bu təhlükəli vəziyyətin qarşısını almaq mümkündür.
Ayaqda tromb xəstəliyinin qarşısını almaq üçün aktiv həyat tərzi vacibdir. Gün ərzində uzun müddət hərəkətsiz qalmaqdan çəkinmək, düzgün qidalanmaq, su qəbulunu artırmaq və artıq çəkidən uzaq durmaq tövsiyə olunur. Xüsusilə varikoz və ya irsi damar problemləri olan insanlar profilaktik tədbirlərə ciddi əməl etməlidirlər. Həmçinin hamiləlik dövründə və əməliyyatlardan sonra həkim nəzarəti altında olmaq ayaqda tromb riskini azaldır. Vaxtında tədbir görülərsə, bu təhlükəli vəziyyətin qarşısını almaq mümkündür.
DİGƏR MÖVZULAR